Kajian Kes mengenai Status Keagamaan orang-orang Ahmadiyya: Ketua Pegawai Penguatkuasa Agama & Yang Lain lwn. Maqsood Ahmad & Yang Lain
Komuniti Ahmadiyya ialah suatu kumpulan keagamaan minoriti di sini, dan mereka tinggal di setiap negara. Mereka telah berhadapan dengan penindasan yang dibenarkan negara terhadap kepercayaan-kepercayaan mereka. Ada kalanya, sesetengah penindahan telah bersistematik. Terdapat lebih kurang 5000 orang-orang Ahmadiyya di Malaysia, namun bilangan yang tepat adalah belum pasti. Sementara mereka menganggap diri mereka sebagai seorang beragama Islam, mereka dilabel sebagai orang kafir dan dilarang daripada merujuk diri mereka sebagai seorang beragama Islam. Selanjutnya, mereka adalah tidak boleh berkongsi dan menyebarkan kepercayaan-kepercayaan mereka. Dalam Abdul Rahim Bahaudin, seorang yang mengaku dirinya sebagai seorang Ahmadiyya telah ditangkap dan didakwa di mahkamah Syariah kerana mengedarkan risalah-risalah agama berkenaan mazhab Ahmadiyya. Dia telah memfailkan suatu tindakan untuk melarang mahkamah Syariah daripada membicarakannya kerana suatu fatwa negeri Kedah tahun 1972 (hukum keagamaan) yang telah mengisytiharkan orang-orang Ahmadiyya sebagai “orang-orang yang keluar dari Islam”. Majlis Agama Islam Kedah telah mengesahkan bahawa “seorang pengikut mazhab Ahmadiyya bukan seorang beragama Islam”. Mahkamah Tinggi sivil telah memutuskan bahawa oleh kerana permohon bukan seorang beragama Islam, undang-undang Islam tidak terpakai terhadapnya, dan oleh yang demikian, mahkamah Syariah tidak mempunyai bidang kuasa terhadapnya: “Ini bermakna bahawa orang bukan beragama Islam, (dan Pemohon merupakan seorang yang bukan beragama Islam seperti yang diisytiharkan oleh Majlis itu sendiri), adalah di luar bidang kuasa Majlis dan Mahkamah-Mahkamah Syariahnya”. Suatu perintah larangan telah diberikan, menghentikan mahkamah Syariah daripada mendegar kes tersebut.
Abdul Rahim Bahaudin telah diputuskan pada 1983. Meskipun keputusan tersebut, pihak-pihak berkuasa agama meneruskan untuk mengawasi komuniti Ahmadiyya menggunakan undang-undang Syariah. Sama ada secara sengaja atau sebaliknya, orang-orang Ahmadiyya telah berulang kali telah dilayan sebagai seorang beragama Islam dan dikenakan dengan hukuman-hukuman jenayah di bawah sistem keadilan jenayah agama Islam Malaysia. Mereka telah disasar atas kepercayaan-kepercayaan dan amalan-amalan mereka yang mana dianggap sebagai “tidak Islam”. mereka telah ditangkap dan ditahan beberapa kali, dan tempat ibadat dan rumah-rumah mereka telah diserbu. Mereka telah dipanggil sebagai orang kafir dan dituduh kerana menyebarkan penghinaan agama. Nasib orang-orang Ahmadiyya boleh dilihat di dalam litigasi Maqsood Ahmad.
Pada April 2014, pegawai-pegawai dari Jabatan Agama Islam Selangor (juga dikenali sebagai JAIS) telah menyerbu komuniti Jama’at Orang-Orang Islam Ahmadiyya di Batu Caves dengan menangkap 36 orang dewasa dan tiga kanak-kanak. Sebahagian daripada mereka adalah warganegara asing. Mereka ketika itu sedang menunaikan sembahyang Jumaat. JAIS mendakwa bahawa mereka tidak mempunyai kebenaran untuk menggunakan premis-premis tersebut untuk ibadat. Aktiviti sedemikian hanya boleh dilakukan di masjid. Seksyen 97 Enakmen Pentadbiran Agama Islam (Negeri Selangor) 2003 (EPAI) telah dibangkitkan. Tiada seorang pun boleh, tanpa kebenaran bertulis daripada Majlis Agama Islam Selangor (juga dikenali sebagai MAIS), menggunakan “mana-mana bangunan bagi perkara-perkara yang hanya boleh dilakukan di atau oleh masjid”. Atas sabitan, seseorang boleh dihukum penjara selama satu tahun atau denda sehingga RM3000, atau kedua-duanya sekali. Sementara menunggu pendakwaan di mahkamah Syariah atas kesalahan tersebut, JAIS telah melepaskan 39 orang atas ikat jamin.
Maqsood Ahmad dan 38 yang lain telah memfailkan prosiding-prosiding semakan kehakiman di Mahkamah Tinggi sivil. Mereka telah memohon, antara lainnya, satu perisytiharan bahawa JAIS tidak mempunyai bidang kuasa ke atas mereka dan suatu perintah melarang pihak-pihak berkuasa daripada meneruskan siasatan-siasatan dan pendakwaan yang selanjutnya. Pemohon-pemohon telah menyatakan bahawa mereka tidak tertakluk kepada undang-undang Syariah kerana mereka telah diisytiharkan “keluar agama” mengikut kepada hukum-hukum keagamaan pada tahun 1998 dan 1999. Mereka tergolong sebagai orang-orang bukan beragama Islam dan tidak mempunyai sebarang hak dan keistimewaan sebagai orang-orang beragama Islam, seperti yang berkaitan dengan perkahwinan dan perwarisan.
Mahkamah Tinggi telah memutuskan atas dua isu undang-undang. Persoalan pertama adalah sama ada badan perundangan Negeri Selangor boleh mengawal selia masjid-masjid atau mana-mana tempat-tempat ibadat agama Islam dan membentuk kesalahan-kesalahan daripadanya (seperti seksyen 97). Hakim memutuskan bahawa ia boleh. Beliau menyatakan seperti berikut:
[30] Applying the above principles of constitutional interpretation, I find that in pith and substance, s 97(2) of the ARIE is related to the regulation of mosques, ie places used by Muslims for Friday prayers and other prayers and activities which are enjoined, required, recommended, or approved by religion of Islam. And of course the obligatory prayers are one of the five pillars of Islam. Hence, I find that the offence created by s 97(2), ie the contravention of the restriction on establishment of mosques in Selangor without the prior written permission of the Majlis Agama Islam Selangor, is in substance an offence that is against the ‘precepts of Islam’, for worship or prayers is a fundamental tenet of the religion, and the regulating of places of worship is necessary for the purpose of ensuring, preserving and/or promoting right beliefs, right attitudes, right actions and right conduct amongst the followers of Islam.
Pada persoalan yang kedua berkenaan sama ada mahkamah-mahkamah Syariah mempunyai bidang kuasa ke atas orang-orang Ahmadiyya, hakim telah menjawabnya secara negatif. Beliau telah menjejaki sejarah yang membawa kepada penyisihan komuniti Ahmadiyya daripada agama Islam di Malaysia. Selepas suatu pendengaran di hadapan Duli Yang Maha Mulia Sultan Selangor pada 1953, ia adalah diputuskan bahawa orang-orang Ahmadiyya bukan merupakan orang-orang Islam. Berikutan penyingkiran mereka, tanah negara telah dirizabkan sebagai tanah perkuburan mereka, berasingan dengan tanah perkuburan orang beragama Islam. Hukum-hukum keagamaan tahun 1998 dan 1999 seterusnya telah memperkukuhkan status orang-orang Ahmadiyya sebagai orang-orang bukan beragama Islam. Mahkamah Tinggi dalam Maqsood Ahmad, justeru, memutuskan bahawa orang-orang Ahmadiyya adalah “dianggap sebagai suatu kumpulan agama yang berasingan yang berhak sama rata kepada hak di bawah per 11 Perlembagaan Persekutuan, seperti semua kumpulan-kumpulan agama lain di Malaysia contohnya yang berkaitan dengan agama Buddha, Kristian, Hindu, Sikh atau Tao”. Oleh yang demikian, undang-undang Syariah tidak terpakai ke atas mereka, dan mahkamah Syariah tidak mempunyai bidang kuasa ke atas mereka. JAIS telah bertindak melampaui bidang kuasanya apabila ia menyerbu premis-premis dan menangkap 39 orang tersebut.
Keputusan Mahkamah Tinggi telah dirayu. Mahkamah Rayuan telah membenarkan sebahagian rayuan. Ia telah tersetuju dengan Mahkamah Tinggi bahawa seksyen 97 adalah sah, dan mahkamah-mahkamah Syariah tidak mempunyai bidang kuasa ke atas ahli-ahli Ahmadiyya. Akan tetapi, mahkamah rayuan telah memutuskan bahawa terdapat bukti yang tidak mencukupi yang menunjukkan bahawa Maqsood Ahmad dan 38 yang lain adalah orang-orang Ahmadiyya atas suatu persoalan berkenaan keterangan. Kertas-kertas pengenalan adalah tidak muktamad berkenaan identiti-identiti agama mereka. Istilah “Islam” pada kad-kad pengenalan negara dan pasport mereka tidak membezakan antara seorang yang lahir dan dibesarkan sebagai beragama Islam daripada seorang Ahmadiyya melalui kepercayaan asal. Sekiranya yang awal “menukar agamanya dari Islam ke Ahmadiyya, sama seperti dia cuba untuk keluar agama Islam untuk kepercayaan yang lain, dia tidak boleh berbuat sedemikian melainkan dengan perintah Mahkamah Syariah”. Bagi seorang Ahmadiyya yang lahir atas kepercayaan tersebut, tiada kebenaran mahkamah Syariah sedemikian adalah diperlukan. Mahkamah Tinggi telah tersalah untuk menganggap bahawa semua pemohon-pemohon adalah orang-orang Ahmadiyya melalui kelahiran apabila JAIS menyatakan bahawa ia tidak boleh membuat kesimpulan sama ada pemohon-pemohon adalah pengikut-pengikut Ahmadiyya atau tidak. Suatu siasatan kehakiman yang lanjutan oleh Mahkamah Tinggi adalah perlu untuk menentukan sama ada pemohon-pemohon adalah orang-orang Ahmadiyya melalui kelahiran atau sebaliknya. Kes ini seterusnya telah diserahkan semula ke Mahkamah Tinggi untuk menjalankan siasatan tersebut.
Sementara orang-orang komuniti Ahmadiyya mengenali diri sendiri sebagai “orang beragama Islam”, mereka tidak diiktiraf sebegitu oleh pihak-pihak berkuasa kerana hukum-hukum tersebut. Pada masa yang sama, negara Malaysia belum lagi memberikan orang-orang Ahmadiyya suatu kategori agama mereka sendiri yang berasingan. Seperti yang direkodkan dalam Maqsood Ahmad, kekeliruan yang terhasil dapat dilihat. Melainkan berkenaan pematuhan penganutan agama dan suatu pemeriksaan keterangan secara mendalam, tiada sesiapapun boleh memberitahu seorang Ahmadiyya daripada seorang beragama Islam. Pemisahan komen Mahkamah Rayuan mencadangkan langkah-langkah untuk mengakhiri teka-teki yang kini mengongkong orang-orang Ahmadiyya adalah tepat:
[199] This judgment addresses a specific case unique to the facts and the two fatwas which are valid and binding in Selangor. Perhaps it is timely that all the States in Malaysia, along with the federal government work out a unified regime as well as a proper mechanism to determine the religious status of the Ahmadiyya so that they are not perpetually put at risk of Syariah investigation and prosecution. Clarity in the religious status of an Ahmadiyya would go a long way towards preventing similar occurrences in the future.
[200] The proposals for reforms we call for, in our considered view, are necessary if we are to protect and preserve the right to freedom of religion in art 11(1) of the Federal Constitution with due regard to art 11(4) and (5) – a right which the Ahmadiyya are no less entitled to along with the adherents of other religious faiths in Malaysia.
Malangnya, hak yang asas untuk pengenalan diri agama yang termaktub di perkara 11 Perlembagaan adalah khayalan untuk orang-orang Ahmadiyya. Mereka tidak berupaya untuk menyatakan hak mereka untuk dikenali dan dilayan sebagai “orang-orang yang menganut agama Islam” dan sebagai “Orang-orang Islam”. Kedua-dua Mahkamah Tinggi dan Mahkamah Rayuan telah mempunyai pilihan yang sedikit tetapi untuk mengikuti hukum-hukum terikat yang sah, justeru mengabadikan pengecualian orang-orang Ahmadiyyah daripada arus umum agama Islam. Secara ironik, undang-undang Syariah tidak mentadbir mereka tetapi memberi kesan label sebagai “orang yang keluar agama”. Tidak diiktiraf sebagai seorang beragama Islam atau tidak berupaya untuk mengelakkan permohonan undang-undang Islam yang bersemangat tinggi (tetapi tersalah tempat) oleh pihak-pihak berkuasa; mereka adalah selain itu terperangkap dengan keterangan yang bersilang untuk membuktikan kepercayaan mereka. Orang-orang Ahmadiyya memikul beban untuk membuktikan identiti mereka sebagai orang yang beriman sebelum mencari perlindungan di bawah perkara 11. Secara rohani, mereka menganggap diri mereka sebagai seorang beragama Islam, tetapi dari segi undang-undang, mereka perlu menunjukkan mengapa mereka tidak.
* Undang-undang yang dinyatakan adalah setakat 12 Julai 2021